Các mô hình kinh doanh thương mại điện tử và cách lựa chọn phù hợp

Thời đại 4.0 với sự lên ngôi của Internet và sản phẩm công nghệ, đây cũng là điều kiện tạo ra nhiều mô hình kinh doanh thương mại điện tử mới. Trong bài viết sau, mời shop cùng tìm hiểu rõ hơn về các mô hình kinh doanh trong thương mại điện tử để dễ dàng lựa chọn, áp dụng khi muốn bán hàng online nhé.

1. Mô hình kinh doanh thương mại điện tử là gì?

Mô hình thương mại điện tử là cách các doanh nghiệp bán hàng hóa hoặc dịch vụ qua mạng internet. Thay vì phải có một cửa hàng vật lý, mọi hoạt động mua bán sẽ diễn ra trên các nền tảng trực tuyến như website riêng, sàn thương mại điện tử (Shopee, Lazada, Tiki...) hoặc mạng xã hội.

Các hình thức thương mại điện tử hoàn chỉnh thường bao gồm các yếu tố chính sau:

• Sản phẩm và dịch vụ: Đây có thể là hàng hóa vật lý, sản phẩm kỹ thuật số hay dịch vụ.
• Khách hàng mục tiêu: Việc xác định rõ khách hàng mục tiêu giúp bạn có chiến lược kinh doanh phù hợp.
• Kênh bán hàng: Nơi bán sản phẩm hoặc dịch vụ như website riêng, sàn thương mại điện tử (Shopee, Lazada, Tiki,...), mạng xã hội.
• Mô hình doanh thu: Cách thực shop tạo ra doanh thu như bán lẻ, bán buôn, dropshipping, đăng ký, quảng cáo,...
• Chiến lược tiếp thị và bán hàng: Cách thức doanh nghiệp thu hút khách hàng và thúc đẩy doanh số bán hàng như SEO, quảng cáo trực tuyến, email marketing, tiếp thị nội dung,...
• Hoạt động vận hành: Bao gồm quản lý hàng tồn kho, xử lý đơn hàng, vận chuyển, thanh toán,...
• Dịch vụ khách hàng: Hỗ trợ khách hàng trước, trong và sau khi mua hàng. 

Xem thêm: Thương mại điện tử là gì và các lĩnh vực kinh doanh có thể áp dụng

Các loại hình thương mại điện tử hoàn chỉnh giúp người bán tiếp cận người mua nhanh chóng hơn.

2. Các mô hình kinh doanh thương mại điện tử phổ biến

Các hình thức tổ chức hoạt động thương mại điện tử phổ biến bao gồm B2B, B2C, C2C, C2B, B2E, B2G,... đang bùng nổ mạnh mẽ, tạo ra vô vàn cơ hội mới cho các doanh nghiệp. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết định nghĩa và ví dụ về các mô hình thương mại điện tử phổ biến ở dưới đây:

2.1. B2B (Business to Business)

B2B là hình thức một doanh nghiệp cung cấp sản phẩm, dịch vụ cho doanh nghiệp khác qua môi trường internet. Hiện nay, mô hình thương mại điện tử B2B được chia thành 4 loại là: B2B trung gian, B2B thiên bên mua, B2B hợp tác, B2B thiên bên bán. Chẳng hạn như, B2B trung gian là trang thương mại điện tử Shopee, Tiki,... Các trang này tạo nên khu “chợ điện tử” giúp các doanh nghiệp kết nối với nhau.

Ví dụ:

• Công ty sản xuất linh kiện máy tính bán sản phẩm cho các công ty lắp ráp máy tính.
• Nhà cung cấp phần mềm kế toán bán giải pháp quản lý cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
• Công ty logistics cung cấp dịch vụ vận chuyển và kho bãi cho các nhà sản xuất.

2.2. B2C (Business to Consumer)

B2C là mô hình kinh doanh trong đó các doanh nghiệp bán sản phẩm/dịch vụ cho người tiêu dùng thông qua các kênh trực tuyến. Đây là mô hình kinh doanh phổ biến được nhiều cửa hàng và công ty lựa chọn. Theo đó, người mua có thể mua sắm thông qua nhiều kênh khác nhau:

• Cửa hàng trực tuyến: Website hoặc ứng dụng di động của chính thương hiệu.
• Mạng xã hội: Mua sắm trực tiếp qua các nền tảng như Facebook, Instagram, nhóm cộng đồng.

Ví dụ: Các công ty như Zara, Nike hoặc Adidas bán sản phẩm trực tiếp từ website chính thức của họ đến tay khách hàng.

B2C là một trong các loại hình giao dịch thương mại điện tử được nhiều cửa hàng, công ty lựa chọn. 

2.3. B2G (Business to Government)

Mô hình kinh doanh thương mại điện tử B2G là hình thức giao dịch trực tuyến giữa doanh nghiệp và Chính phủ (cơ quan trực thuộc, tổ chức công cộng) nhằm hỗ trợ các các hoạt động liên quan đến nhà nước (giao dịch thanh toán công, thủ tục cấp phép,...). Thông thường, các doanh nghiệp sẽ bán các giải pháp cho Chính phủ như hệ thống quản lý nhân sự, hệ thống quản lý tài chính, hệ thống cập nhật thông tin trực tuyến, giải pháp an ninh, công nghệ trí tuệ nhân tạo,.

Ví dụ: Một công ty phần mềm cung cấp hệ thống quản lý hồ sơ và văn bản điện tử cho Sở Giáo dục và Đào tạo, giúp số hóa quy trình làm việc.

2.4. C2C (Consumer to Consumer)

C2C là một trong các mô hình thương mại điện tử phổ biến hiện nay. Với mô hình này, người tiêu dùng bán sản phẩm hoặc dịch vụ trực tiếp cho nhau. Thay vì giao dịch với doanh nghiệp, người dùng có thể trở thành cả người bán và người mua. Các nền tảng C2C đóng vai trò là "người trung gian," cung cấp một không gian trực tuyến để người dùng đăng tin rao bán sản phẩm (ví dụ: đồ cũ, đồ thủ công) hoặc dịch vụ của họ. Khi giao dịch thành công, nền tảng này có thể thu một khoản phí nhỏ từ người bán hoặc người mua.

Ví dụ:

Chợ Tốt hoặc Facebook Marketplace: Nơi người dùng có thể đăng bán các món đồ cá nhân đã qua sử dụng, từ xe máy, đồ điện tử đến quần áo.

• Etsy: Nền tảng chuyên về các sản phẩm thủ công, cho phép các cá nhân tự làm và bán các món đồ handmade cho người tiêu dùng khác.
• eBay: Trang web đấu giá sản phẩm, nơi người dùng có thể mua và bán các mặt hàng mới hoặc đã qua sử dụng.

Xem thêm: Hướng dẫn cách mua hàng trên Amazon không qua trung gian

2.5. C2B (Consumer to Business)

Mô hình kinh doanh điện tử C2B là giao dịch trực tuyến giữa khách hàng và doanh nghiệp, trong đó khách hàng sẽ là người cung cấp sản phẩm (dịch vụ) mang đến giá trị cho doanh nghiệp. Chẳng hạn như, khách hàng có thể sử dụng các trang web như upwork, trang blog viết bài đánh giá cho doanh nghiệp, tiếp thị liên kết từ blog, Google Adsense,...

Ví dụ: Một blogger viết bài đánh giá tích cực về sản phẩm của một thương hiệu để đổi lấy một khoản phí hoặc sản phẩm miễn phí.

C2B là mô hình kinh doanh “ngược” khi người tiêu dùng tạo ra giá trị và doanh nghiệp trả tiền để mua lại.

2.6. Mô hình C2G (Consumer to Government)

C2G là một mô hình kinh doanh thương mại điện tử phổ biến, cho phép người dân thực hiện các giao dịch và thanh toán với cơ quan chính phủ thông qua nền tảng trực tuyến. Các giao dịch này rất đa dạng, có thể kể đến như nộp thuế, đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, đóng học phí, hay thanh toán các khoản phí công cộng khác.

Ví dụ: Một cá nhân sử dụng cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thuế để kê khai và nộp thuế thu nhập cá nhân hàng tháng.

2.7. Mô hình G2B (Government to Business)

G2B là một trong các loại hình kinh doanh thương mại điện tử phổ biến, trong đó chính phủ cung cấp các thông tin, dịch vụ và chính sách công trực tuyến cho doanh nghiệp. Mục đích không phải là kinh doanh, mà là hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ pháp luật và nắm bắt kịp thời các thay đổi chính sách.

• Cách hoạt động của mô hình này khá đơn giản: Chính phủ sử dụng các cổng thông tin, website hoặc nền tảng trực tuyến để cung cấp cho doanh nghiệp các dịch vụ như thông tin pháp lý hay dịch vụ hành chính công.

Ví dụ:

• Một doanh nghiệp sử dụng Cổng Thông tin Quốc gia về Đăng ký Doanh nghiệp để nộp hồ sơ thành lập công ty.
• Một công ty kê khai và nộp thuế giá trị gia tăng (VAT) trực tuyến thông qua hệ thống của Tổng cục Thuế.
• Một doanh nghiệp tra cứu các quy định về xuất nhập khẩu hàng hóa trên website của Hải quan.

Xem thêm: Cách bán hàng trên Alibaba hiệu quả, tăng doanh thu

2.8. G2C (Government to Citizen)

G2C là mô hình trong đó chính phủ và các cơ quan nhà nước cung cấp thông tin, dịch vụ hành chính công trực tuyến cho công dân. Mục tiêu chính là hỗ trợ người dân thực hiện các thủ tục, tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng và hiệu quả. Theo đó, chính phủ sử dụng các kênh điện tử như cổng thông tin, tin nhắn SMS, email, hoặc ứng dụng di động để cung cấp thông tin (chính sách mới, quy định pháp luật, sự kiện,...); hỗ trợ dịch vụ hành chính (nộp hồ sơ trực tuyến, tra cứu thông tin cá nhân,...)

Ví dụ:

• Một người dân nhận tin nhắn SMS từ cơ quan chức năng về các quy định mới khi tham gia giao thông.
• Phụ huynh đăng ký nhập học cho con qua cổng thông tin trực tuyến của Sở Giáo dục và Đào tạo.

2.9. G2G (Government to Government)

G2G là mô hình giao dịch và trao đổi thông tin trực tuyến giữa các cơ quan, tổ chức chính phủ với nhau. Tương tự như G2B và G2C, mô hình này không mang tính thương mại mà chủ yếu phục vụ mục đích quản lý và điều hành nhà nước hiệu quả hơn. Các cơ quan chính phủ sử dụng nền tảng kỹ thuật số để trao đổi dữ liệu giữa các bộ, ngành,...; điều phối hoạt động các dự án chung, ban hành chính sách,...

Ví dụ:

• Bộ Tài chính chia sẻ dữ liệu ngân sách với các sở, ban, ngành của một tỉnh qua một hệ thống nội bộ.
• Chính phủ Anh sử dụng một nền tảng điện tử để các cơ quan trung ương và chính quyền địa phương phối hợp trong việc quản lý và thực thi các chính sách quốc gia.

3. Phương thức phân phối trên mô hình kinh doanh thương mại điện tử

Có nhiều phương thức phân phối phổ biến trong thương mại điện tử, có thể kể đến như bán lẻ (retail), bán sỉ (wholesale), tiếp thị liên kết (affiliate marketing), nhãn riêng (private label), dropshipping,... Cùng tìm hiểu chi tiết các phương thức này.

3.1. Bán lẻ (Retailing)

Bán lẻ là phương thức phân phối mà người bán (nhà sản xuất, doanh nghiệp, đại lý, cửa hàng,...) sẽ bán sản phẩm (dịch vụ) đến đối tượng mua hàng cuối cùng. Người bán có thể lập gian hàng trên trang Facebook, thương mại điện tử, website, ứng dụng điện thoại,... Tại đây, người bán đưa ra chương trình khuyến mãi, giao hàng tận nơi nhằm thu hút khách hàng. 

Các công ty (cửa hàng) đăng sản phẩm trên trang thương mại điện tử kèm theo nhiều chương trình ưu.

3.2. Bán sỉ (Wholesaling)

Hình thức phân phối này người bán sẽ cung cấp số lượng lớn sản phẩm cho người mua (có chiết khấu). Bán sỉ có thể áp dụng cho các mô hình kinh doanh thương mại điện tử B2B, B2C, C2B. Ngoài ra, người bán có thể định giá bán sỉ và điền giới hạn số lượng cụ thể (nghĩa là bao nhiêu sản phẩm sẽ tính theo giá bán sỉ, ví dụ như lớn hơn 100 sản phẩm) trên website hoặc trang thương mại điện tử.

3.3. Nhãn riêng (Private labeling)

Đối với phương thức này, người bán sẽ thuê một bên thứ 3 để tạo ra sản phẩm theo đúng yêu cầu, thiết kế, công thức đặc biệt,... mà họ tạo ra, và đăng trên kênh thương hiệu. Nhãn riêng sẽ giúp người bán giảm thiểu chi phí nhà máy, nhân công, mà vẫn có sản phẩm, thương hiệu độc quyền và toàn quyền phân phối sản phẩm đó. Các mặc hàng có thể sử dụng hình thức này là giày dép, quần áo, mỹ phẩm, đồ ăn vặt,...

3.4. Nhãn trắng (White labeling)

Nhãn trắng được hiểu là người bán có sản phẩm mang thương hiệu của họ, tuy nhiên sản phẩm được sản xuất và phân phối bởi bên thứ 3 (nhà bán lẻ, đại lý,..). Hình thức này giúp người bán có sản phẩm mang thương hiệu và chất lượng riêng, đồng thời khai thác các tiềm lực từ nhà phân phối giúp tiêu thụ sản phẩm.

3.5. Dropshipping

Với hình thức phân phối Droshopping, người bán không cần phải bảo quản hàng hóa. Việc bảo quản, đóng gói, vận chuyển hàng hóa sẽ được bên thứ 3 thực hiện. Hình thức này giúp người bán hàng giảm bớt áp lực, chi phí quản lý hàng tồn kho, chi phí mặt bằng, vận chuyển hàng hóa, dự trữ và sắp xếp kho hàng.

3.6. Tiếp thị liên kết (Affiliate marketing)

Affiliate marketing là quá trình một cá nhân, người có ảnh hưởng liên kết và kiếm được tiền hoa hồng nhờ vào việc tiếp thị sản phẩm của công ty tới khách hàng thông qua link mua sắm. Phương thức này trong mô hình kinh doanh thương mại điện tử giúp người bán tăng doanh số bán hàng và tiếp cận nhiều khách hàng mục tiêu hơn.

Các cá nhân có thể lập riêng cho mình một trang để giới thiệu các sản phẩm.

Xem thêm: Kinh nghiệm mua hàng trên Ebay an toàn

3.7. In theo yêu cầu (Print-on-demand)

Người bán sẽ bán các thiết kế theo yêu cầu của khách hàng trên áo thun, cốc, giày, áo hoodie, ốp điện thoại, vải, balo,... Các bản thiết kế này sẽ được gửi đến bên thứ 3 để in ấn và gửi cho khách hàng. Phương thức in theo yêu cầu sẽ giúp khách hàng có được những sản phẩm mình mong muốn và tạo nên nét độc đáo của thương hiệu.

4. Làm sao để chọn mô hình kinh doanh trong thương mại điện tử phù hợp?

Để biết được mình nên lựa chọn mô hình kinh doanh nào, shop có thể dựa vào một vài tiêu chí như:

• Xác định khách hàng mục tiêu: Chủ shop cần xác định rõ ràng đối tượng khách hàng là ai, từ đó mới có thể lựa chọn mô hình kinh doanh phù hợp. Ví dụ như nếu là người tiêu dùng (B2C, C2C), doanh nghiệp (C2B, B2B), chính phủ (B2G, C2G),...
• Hiểu rõ thế mạnh của doanh nghiệp: Trước khi lựa chọn mô hình kinh doanh, bạn nên hiểu rõ điểm mạnh của cửa hàng, doanh nghiệp mình như số vốn, sản phẩm,... Ví dụ như nếu có số vốn ít, kinh doanh nhỏ bạn có thể chọn mô hình C2C, B2C.
• Xác định cách thức kinh doanh để chọn phương thức phân phối: Người bán nên chọn phương thức phân phối phù hợp với mặt hàng đang cung cấp. Nếu các shop đang có nhập hàng từ một nguồn khác thì nên chọn theo phương thức bán lẻ và tập trung vào các hình thức tiếp thị như khuyến mãi, giảm giá, freeship,...

5. Mẹo kinh doanh hiệu quả trên sàn thương mại điện tử

Để có thể kinh doanh thương mại điện tử hiệu quả, các shop cần xác định rõ đối tượng mua hàng mà mình hướng đến, quan tâm chất lượng sản phẩm, xây dựng chính sách khuyến mại, hậu mãi phù hợp,...

Xem thêm: Cách kinh doanh trên sàn thương mại điện tử hiệu quả các shop nên biết

Ngoài ra, việc lựa chọn đơn vị vận chuyển uy tín cũng là một yếu tố quan trọng. Theo đó, đối với bán hàng online, tốc độ giao hàng ảnh hưởng khá lớn đến trải nghiệm mua sắm của khách hàng, vì người mua có tâm lý muốn nhận hàng sớm nhất có thể kể từ khi đặt hàng. Việc giao hàng chậm trễ có thể khiến shop bị “mất điểm” trong mắt khách hàng.

Giao Hàng Nhanh (GHN) tự hào mang đến dịch vụ giao hàng chuyên nghiệp, đồng hành cùng các shop tối ưu hiệu quả kinh doanh. Bên cạnh đó, GHN Express có mang đến nhiều lợi ích vượt trội khác:

• Giao hàng siêu nhanh: Với hệ thống phân loại tự động lớn nhất Việt Nam cùng đội ngũ “chiến binh” xuất sắc, cùng  GHN luôn đảm bảo giao hàng an toàn (hàng hóa còn nguyên đai - nguyên kiện khi đến tay người nhận), giao hàng nhanh chóng (chỉ trong 24 giờ với đơn nội thành, 1 - 2 ngày với đơn hàng liên tỉnh). 
• Cước phí hợp lý: Bảng giá GHN ổn định quanh năng, dù ngày thường hay ngày lễ, chỉ từ 15.500 đồng/đơn thường. Hoặc nếu là đơn nặng ký hay cồng kềnh, GHN chỉ tính cước phí 4.000 đồng/kg cho 20kg đầu tiên.
• Hệ thống quản lý thông minh, dễ dàng theo dõi: Người bán dễ tạo đơn, quản lý và theo dõi hành trình đơn hàng theo thời gian thực ngay trên web/app GHN. Đồng thời GHN còn tích hợp hệ thống đối soát và thanh toán tiền COD tự động cho shop quản lý dòng tiền minh bạch và nhanh chóng.
• Có các tính năng hiện đại: Đơn vị vận chuyển GHN VN còn cung cấp các tính năng hiện đại như tính năng Giao thất bại - thu tiền, Giao 1 phần - Trả 1 phần,... giúp hạn chế tỷ lệ hoàn hàng, giảm chi phí phát sinh.

Không chỉ có thời gian giao hàng siêu tốc, GHN còn có cước phí siêu tiết kiệm, phù hợp với shop nhỏ, shop mới kinh doanh.

>> Shop có thể đăng ký sử dụng dịch vụ của GHN tại https://sso.ghn.vn/.

Sau khi tìm hiểu sâu về các mô hình kinh doanh thương mại điện tử, có thể thấy đây là một lĩnh vực đa dạng và không ngừng phát triển. Việc lựa chọn một mô hình kinh doanh điện tử phù hợp không chỉ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa hoạt động mà còn mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng lớn và xây dựng lợi thế cạnh tranh bền vững trong kỷ nguyên số.
 

Nguồn tham khảo:

• SellersCommerce. Types of eCommerce Business Models With Examples (2025). 28 04 2025. https://www.sellerscommerce.com/blog/types-of-ecommerce-business-models/ (Đã truy cập 14 08 2025)

Các chủ đề liên quan:

• Cách bán hàng trên sàn thương mại điện tử Esty doanh thu cao
• Gợi ý các trang mua hàng Trung Quốc uy tín, giá rẻ
• Hướng dẫn cách tính quy đổi tiền Taobao nhanh chóng, chính xác